Je hoort en ziet het woord woke steeds vaker. Vorige week raakte minister Dilan Yeşilgöz-Zegerius van Justitie en Veiligheid nog in opspraak omdat zij in een speech waarschuwde voor ‘wokisme.’ Volgens haar bepalen ‘wokisten’ wie recht van spreken heeft. Het is in haar ogen censuur, maar wat is woke nou eigenlijk écht? Wij leggen het uit en geven een aantal do’s and don’ts.
Definitie
Woke wordt in de Dikke Van Dale omschreven als ‘zelfbewust en gespitst op sociaal onrecht en racisme.’ Woke betekent in het Nederlands letterlijk ‘wakker’ en is een samenvoeging van de woorden awakeness, awareness en ok (vertaling: wakker zijn, bewustzijn en oké). Als je woke bent, dan ben je alert op misstanden in de samenleving en voorkom je dat je anderen kwetst.
Het woord woke werd voor zover bekend is in 1923 voor het eerst gebruikt door de Jamaicaanse activist Marcus Garvey en is dus al bijna 100 jaar oud. Het woord werd in de jaren 60 door Afro-Amerikanen gebruikt om elkaar te waarschuwen voor racistisch geweld. Woke werd een bekender begrip door Black Lives Matter, de beweging die in 2013 ontstond na de dood van Afro-Amerikanen door politieacties. Het werd daarmee een term voor activisten die strijden tegen ongelijkheid.
Kritisch denken
Arjen Lubach maakte in 2019 een lied over het begrip woke. Lubach weet in zijn tv-programma De Avondshow altijd op een laagdrempelige manier grote maatschappelijke vraagstukken uit te leggen. In zijn theatershow Arjen Lubach LIVE! zong hij over de 20-jarige Maaike, een psychologiestudent die houdt van ‘kritisch denken, debat en politiek.’ Maaike geeft in het nummer les in woke zijn, zo zijn ouderwetse woorden voor mensen van kleur verboden en moet je iedereen in diens waarde laten.
Minister Yeşilgöz-Zegerius ziet woke zijn anders. Volgens haar is ‘wokisme’ een gevaar voor onze democratische rechtsstaat. Dat zei Yeşilgöz in de HJ Schoo-lezing. Tim Hofman ziet dat heel anders. De tv-presentator kan niet begrijpen hoe je een gevaar voor de samenleving kan zijn wanneer je ‘kritiek hebt op de heersende machtsstructuren of zo nu en dan iets roept over gelijke rechten.’
Do’s and don’ts
- Noem iemand niet ‘gekleurd’, maar ‘zwart’ of ‘mensen van kleur.’ Door iemand ‘gekleurd’ te noemen wordt geïmpliceerd dat wit zijn de norm is en die persoon afwijkt van de ‘norm.’
- Gebruik niet het woord ‘blank’, maar het woord ‘wit.’ Blank betekent reinheid, waarmee wordt geïmpliceerd dat het boven andere huidskleuren staat. Wit is een kleur, net als zwart.
- De woorden ‘allochtoon’ en ‘buitenlander’ worden niet meer gebruikt, omdat hiermee wordt gezegd dat zij anders zijn. De juiste benaming is ‘iemand met een migratieachtergrond.’
- All Lives Matter is een verzetsactie tegen Black Lives Matter. Het is géén term waarmee de steun voor zwarte mensen wordt uitgesproken door mensen met een andere huidskleur.
